DigitalHR.pl: Nowa ustawa o układach zbiorowych pracy ma ożywić dialog społeczny w Polsce i uprościć proces zawierania porozumień między pracodawcami a związkami zawodowymi. To największa od lat zmiana w systemie prawa pracy, która może realnie wpłynąć na kulturę organizacyjną firm i sposób kształtowania warunków zatrudnienia.
Co wprowadza nowa ustawa
Sejm uchwalił ustawę o układach zbiorowych pracy i porozumieniach zbiorowych. Regulacja przygotowana w Ministerstwie Pracy zakłada uproszczenie procedur, wzmocnienie roli partnerów społecznych i stworzenie elektronicznego systemu rejestracji układów.
Układy zbiorowe pracy to porozumienia zawierane między pracodawcami a pracownikami reprezentowanymi przez związki zawodowe. W ramach takich umów można ustalić warunki zatrudnienia, które wykraczają poza minimalne standardy Kodeksu pracy — m.in. dotyczące wynagrodzeń, czasu pracy, urlopów, bezpieczeństwa czy działań na rzecz równości i zdrowia psychicznego w miejscu pracy.
Nowe przepisy umożliwią:
- negocjowanie warunków pracy i płacy w większym zakresie niż dotychczas,
- zawieranie układów zarówno zakładowych, jak i ponadzakładowych,
- prowadzenie rejestracji w formie elektronicznej poprzez Krajową Ewidencję Układów Zbiorowych Pracy,
- korzystanie z mediacji w przypadku sporów,
- zawieranie układów na czas określony lub bezterminowo.
Ustawa przewiduje również możliwość objęcia układem ponadzakładowym nowych firm — jeśli wystąpią z takim wnioskiem wspólnie pracodawca i organizacja związkowa.
Dialog społeczny i elastyczność zamiast biurokracji
Nowe przepisy mają być odpowiedzią na wieloletnie postulaty zarówno związków zawodowych, jak i organizacji pracodawców. Celem jest ułatwienie prowadzenia rokowań i zwiększenie liczby obowiązujących układów, które w Polsce wciąż są rzadkością na tle Unii Europejskiej.
Ustawa przewiduje uproszczoną procedurę rejestracji — układ lub porozumienie będzie można zgłosić online, a dane trafią do Krajowej Ewidencji Układów Zbiorowych Pracy prowadzonej przez ministra właściwego ds. pracy.
Mediacja ma stać się elementem wspierającym proces rokowań. W razie sporu strony będą mogły skorzystać z pomocy bezstronnego mediatora, co zwiększy szanse na zawarcie porozumienia bez konieczności eskalacji konfliktu.
Układy zbiorowe będą mogły obowiązywać przez ustalony okres — do 5 lat w przypadku układów zakładowych i do 10 lat dla ponadzakładowych — lub bezterminowo, jeśli strony tak zdecydują.
Kogo obejmą układy zbiorowe pracy
Zgodnie z Kodeksem pracy, układ zbiorowy obejmuje wszystkich pracowników zatrudnionych u pracodawców objętych jego postanowieniami, niezależnie od rodzaju umowy i wymiaru etatu. Może również dotyczyć emerytów i rencistów.
Jednocześnie ustawa potwierdza, że układów zbiorowych nie zawiera się m.in. dla:
- członków korpusu służby cywilnej,
- sędziów, prokuratorów i asesorów,
- urzędników mianowanych lub powołanych w administracji rządowej i samorządowej.
Więcej elastyczności i partnerstwa w organizacjach
Ustawa ma wzmocnić współpracę pomiędzy pracodawcami i przedstawicielami pracowników. Partnerzy społeczni będą mogli wspólnie określać m.in. zasady organizacji pracy, przeciwdziałania mobbingowi, tworzenia funduszu świadczeń socjalnych, czy udziału ekspertów w negocjacjach.
To ważny krok w kierunku nowoczesnego modelu dialogu społecznego, opartego na zaufaniu, elastyczności i wspólnym kształtowaniu warunków pracy.
Wejście w życie i dalsze kroki
Ustawa z dnia 20 czerwca 2024 r. o układach zbiorowych pracy i porozumieniach zbiorowych wejdzie w życie 1 stycznia 2025 r., a procedury rejestracyjne będą prowadzone całkowicie online.
Projekt i przebieg procesu legislacyjnego można śledzić w bazie Sejmu RP.
