Planowane zmiany w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych, dotyczące art. 53 oraz art. 67 ust. 5, wprowadzają istotne ułatwienia w zawieraniu umów związanych z przeniesieniem praw autorskich i udzieleniem licencji wyłącznych. Zamiast dotychczasowej formy pisemnej (pod rygorem nieważności) wprowadzono wymóg formy dokumentowej, co ma na celu dostosowanie przepisów do realiów cyfrowej gospodarki.
Uzasadnienie nowelizacji
Projektodawcy wskazują, że zmiana jest odpowiedzią na dynamiczny rozwój cyfrowych narzędzi w obrocie gospodarczym. Obecnie wiele umów zawieranych online (np. za pośrednictwem platform do e-podpisów) jest nieważnych z powodu braku kwalifikowanego podpisu elektronicznego, wymaganego dla formy pisemnej. Choć art. 78¹ § 2 Kodeksu cywilnego zrównuje formę elektroniczną z pisemną, konieczność użycia podpisu kwalifikowanego stanowi barierę dla MŚP, freelancerów i startupów, którzy często nie posiadają odpowiednich narzędzi. Nowelizacja ma ograniczyć ryzyko nieważności umów i zwiększyć bezpieczeństwo prawne.
Forma dokumentowa w praktyce
Zgodnie z art. 77² Kodeksu cywilnego, forma dokumentowa wymaga jedynie złożenia oświadczenia woli w postaci umożliwiającej identyfikację stron. Oznacza to:
- Zniesienie obowiązku stosowania kwalifikowanego podpisu elektronicznego (dotychczas wymaganego dla formy pisemnej).
- Możliwość wykorzystania szerszego spektrum podpisów, takich jak:
- Podpis zaufany,
- Podpis osobisty (dostępny w aplikacji mObywatel),
- Zwykły lub zaawansowany podpis elektroniczny (np. poprzez platformy Autenti, doPodpisu.pl, CertumSign).
Wpływ na umowy o pracę, zlecenie i B2B
- Umowy o pracę z klauzulami autorskimi:
- Dotychczas klauzule przenoszące prawa autorskie wymagały formy pisemnej lub elektronicznej z podpisem kwalifikowanym. Nowelizacja znosi ten obowiązek, co zmniejsza ryzyko nieważności dla pracodawców.
- Przykład: Pracodawcy zatrudniający zdalnie nie muszą już wysyłać umów kurierem – wystarczy forma dokumentowa z dowolnym podpisem elektronicznym.
- Umowy cywilnoprawne (zlecenie, B2B):
- W branżach kreatywnych i IT, gdzie klauzule autorskie są standardem, zmiana eliminuje konieczność fizycznego podpisywania dokumentów.
- Ryzyko przed zmianą: Nieważność umowy z powodu braku podpisu kwalifikowanego mogła prowadzić do sporów o prawa do utworów.
Grupy i sektory, które skorzystają najbardziej
- MŚP i freelancerzy: Ograniczenie kosztów związanych z certyfikatami kwalifikowanymi.
- Startupy i sektor IT: Uproszczenie procesów przy współpracy z programistami lub twórcami treści.
- Branże kreatywne (reklama, design, media): Bezpieczeństwo prawne umów zdalnych.
- Działy HR: Automatyzacja procesów rekrutacyjnych i zarządzania dokumentacją.
Rekomendowane podpisy elektroniczne
Po nowelizacji przepisów pracownicy oraz zleceniobiorcy nie muszą już używać podpisu kwalifikowanego przy zawieraniu umów z klauzulą autorską. Wymóg ten pozostaje jednak istotny dla pracodawców i zleceniodawców, którzy powinni nadal stosować podpis kwalifikowany dla zapewnienia najwyższego poziomu bezpieczeństwa prawnego.
Dopuszczalne formy podpisów dla pracowników i zleceniobiorców obejmują:
- Podpis zaufany – wydawany przez certyfikowane podmioty,
- Podpis osobisty – dostępny bezpłatnie w aplikacji mObywatel,
- Zwykły podpis elektroniczny – np. poprzez kliknięcie „akceptuj” na platformach dokumentowych,
- Zaawansowany podpis elektroniczny – oferowany przez profesjonalne systemy (np. Autenti, Certum).
Wybór konkretnego rozwiązania zależy od potrzeb firmy, jednak kluczowe jest zapewnienie możliwości weryfikacji tożsamości stron umowy.
Wpływ zmian na dział HR i rynek technologii
Nowelizacja przepisów stworzy istotne korzyści dla działów HR – pracodawcy zyskają możliwość pełnego wykorzystania platform online do zawierania umów z wykorzystaniem elektronicznych podpisów. To szansa na rozwój dla rodzimych dostawców rozwiązań cyfrowych, takich jak Autenti, doPodpisu.pl (EuroCert) czy CertumSign (Asseco Data Systems), którzy oferują sprawdzone platformy do e-podpisów, odpowiadające na potrzeby współczesnego rynku. Wdrożenie tych narzędzi nie tylko usprawni procesy rekrutacyjne, ale także zwiększy konkurencyjność polskich firm w obszarze cyfryzacji.
Podsumowanie
Nowelizacja ustawy o prawie autorskim to krok w stronę cyfryzacji polskiego rynku. Dla HR oznacza oszczędność czasu i redukcję formalności, dla przedsiębiorców – mniejsze ryzyko prawne, a dla twórców – większą swobodę współpracy. Kluczem do sukcesu będzie wybór odpowiednich narzędzi do e-podpisów, dostosowanych do potrzeb organizacji.
